Updated On 09 July 2025 : UPPSC RO/ARO परीक्षा: वर्तनी संबंधित शुद्ध-अशुद्ध शब्द जो बार-बार पूछे जाते हैं : उत्तर प्रदेश लोक सेवा आयोग द्वारा आयोजित परीक्षा समीक्षा अधिकारी सहायक समीक्षा अधिकारी के प्रारंभिक परीक्षा में 200 अंकों में से 60 अंको के हिंदी के प्रश्न पूछे जाते हैं| जिसमें विलोम, पर्यायवाची, विशेषण विशेष, तद्भव तत्सम तथा वर्तनी से संबंधित शुद्ध एवं अशुद्ध शब्दों को पूछा जाता है| जैसे कि आधिकारिक, प्रमाणित, प्रमाणिकता, हिरण्यकशिपु, अनुपलब्धता जैसे तमाम शब्दों को पूछा जाता है| आज इस पोस्ट में हम आपको उत्तर प्रदेश लोक सेवा आयोग प्रयागराज UPPSC RO-ARO 2025 Hindi शुद्ध अशुद्ध शब्द की जानकारी देने जा रहे हैं

UPPSC आरओ एआरओ: वर्तनी की गलतियों से कैसे बचें? पढ़ें ये जरूरी शब्द
वर्तनी शुद्ध अशुद्ध शब्द से संबंधित प्रश्न विभिन्न प्रतियोगी परीक्षाओं में पूंछे जाते हैं। उन्हीं को ध्यान में रखते हुए इस लेख में उन सभी महत्वपूर्ष शब्दों को संकलित किया गया है। जो प्रतियोगियों के लिए अत्यंत महत्वपूर्ण हैं। वर्तनी संबंधी अशुद्धियों का अध्ययन हिंदी व्याकरण में किया जाता है।
प्रमुख शुद्ध अशुद्ध शब्द –
- शुद्ध – अशुद्ध
- हिरण्यकशिपु – हिरण्यकश्यप
- अतिशयोक्ति – अतिश्योक्ति
- उज्ज्वल – उज्जवल
- कवयित्री – कवियित्री
- याज्ञवल्क्य – याज्ञवल्कय
- अन्तर्धान – अंतर्ध्यान
- संन्यास – सन्यास
- अध्ययन – अध्यन
- तरुच्छाया – तरुछाया
- आशीर्वाद – आर्शीवाद
- ऐक्य – ऐक्यता
- तत्त्व – तत्व
- मुमूर्षु – मुमुर्षू
- अर्थात् – अर्थात
शुद्ध अशुद्ध शब्द निम्नलिखित हैं
| अशुद्ध | शुद्ध | अशुद्ध | शुद्ध |
|---|---|---|---|
| अगामी | आगामी | अत्याधिक | अत्यधिक |
| अनुसूया | अनसूया | अहिल्या | अहल्या |
| आयू | आयु | उन्नती | उन्नति |
| कवी | कवि | केन्द्रिय | केन्द्रीय/केंद्रीय |
| कृपालू | कृपालु | चहरदीवारी | चहारदीवारी |
| दयालू | दयालु | दावात | दवात |
| नदीयां | नदियाँ | पूरव | पूर्व |
| पत्नि | पत्नी | पशू | पशु |
| पूर्ती | पूर्ति | प्रदर्शिनी | प्रदर्शनी |
| बिमार | बीमार | मधू | मधु |
| शक्ती | शक्ति | साधू | साधु |
| हस्तछेप | हस्तक्षेप | अनुकुल | अनुकूल |
| अलोकिक | अलौकिक | अहार | आहार |
| आर्शीवाद | आशीर्वाद | एक्य | ऐक्य |
| कवित्री | कवयित्री | क्षत्रीय | क्षत्रिय |
| गुरू | गुरु | तत्कालिक | तात्कालिक |
| दिवाली | दीवाली | निरिह | निरीह |
| नराज | नाराज | परिवारिक | पारिवारिक |
| परिक्षा | परीक्षा | परिणीत | परिणति |
| पुर्ण | पूर्ण | पृश्न | प्रश्न |
| बुद्धी | बुद्धि | व्यक्ती | व्यक्ति |
| सून्य | शून्य | शूर्य | सूर्य |
| संसारिक | सांसारिक | अद्वीतीय | अद्वितीय |
| आधीन | अधीन | अतिथी | अतिथि |
| आजकाल | आजकल | ईस्वर | ईश्वर |
| ओद्योगिक | औद्योगिक | क्रतघ्न | कृतघ्न |
| चहिये | चाहिये | त्यौहार | त्योहार |
| दिक्षा | दीक्षा | निरिक्षण | निरीक्षण |
| पुरुश | पुरुष | पूज्यनीय | पूजनीय |
| पितांबर | पीताम्बर | परलौकिक | पारलौकिक |
| प्राप्ती | प्राप्ति | प्रभू | प्रभु |
| मुनी | मुनि | श्रीमति | श्रीमती |
| शिशू | शिशु | सामिग्री | सामग्री |
| तदोपरांतक | तदुपरान्तक | दुरावस्था | दुरवस्था |
| महिंदर | महेंद्र | सन्हार | संहार |
| उतपात | उत्पात | सम्मार्ग | सन्मार्ग |
| उपरोक्त | उपर्युक्त | जगतगुरु | जगद्गुरु |
| निरस | नीरस | मनहर | मनोहर |
| मन्मुख | सम्मुख | अँगुली | अंगुली |
| ऊंचा | ऊँचा | कँगना | कंगना |
| अंधेरा | अँधेरा | ऊंट | ऊँट |
| कँगाल | कंगाल | आंख | आँख |
| कँस | कंस | कँचन | कंचन |
| कांच | काँच | चांद | चाँद |
| ठँडा | ठंडा | दूंगा | दूँगा |
| बांसुरी | बाँसुरी | गवार | गँवार |
| जहां | जहाँ | पांचवाँ | पाँचवाँ |
| रँग | रंग | शँकर | शंकर |
| संवारना | सँवारना | जँग | जंग |
| दांत | दाँत | पँख | पंख |
| रँक | रंक | हंसमुख | हँसमुख |
| अव्यायीभाव | अव्ययीभाव | आये | आए |
| उठाये | उठाए | गयी | गई |
| जाये | जाए | नयी | नई |
| स्थाई | स्थायी | चाहिये | चाहिए |
| घनिष्ट | घनिष्ठ | धंदा | धंधा |
| कनिष्ट | कनिष्ठ | जिव्हा | जिह्वा |
| ब्राम्हण | ब्राह्मण | श्रेष्ट | श्रेष्ठ |
| झूट | झूठ | पथ्थर | पत्थर |
| भूक | भूख | सीधा साधा | सीधा सादा |
| इस्टेशन | स्टेशन | इस्त्री | स्त्री |
| पारक | पार्क | श्राप | शाप |
| महत्वता | महत्ता | सुरग | स्वर्ग |
| अध्यन | अध्ययन | परिछेद | परिच्छेद |
| अनुछेद | अनुच्छेद | विछिन्न | विच्छिन्न |
| बिलास | विलास | बनस्पति | वनस्पति |
| बाणी | वाणी | पूर्ब | पूर्व |
| बिष | विष | बन | वन |
| बैदेही | वैदेही | बरसा | वर्षा |
| क्रपा | कृपा | ग्रहस्त | गृहस्थ |
| दृष्टी | दृष्टि | भृष्ट | भ्रष्ट |
| रिषि/ऋषी | ऋषि | सृष्टी | सृष्टि |
| कृषी | कृषि | ग्रहीत | गृहीत |
| पैत्रिक | पैतृक | मात्रि | मातृ |
| रितु/ऋतू | ऋतु | स्मृती | स्मृति |
| क्रतज्ञ | कृतज्ञ | घ्रणा | घृणा |
| प्रथक | पृथक | रिण | ऋण |
| ह्रिदय | हृदय | अरथ | अर्थ |
| करम | कर्म | करमधार्य | कर्मधारय |
| परणाम | प्रणाम | बजृ | बज्र |
| स्त्रोत | स्रोत | कार्यकर्म | कार्यक्रम |
| परसाद | प्रसाद | प्रमात्मा | परमात्मा |
| मरयादा | मर्यादा | समुन्दर | समुद्र |
| सार्मथ्य | सामर्थ्य | उत्तरीरण | उत्तीर्ण |
| क्रमश | क्रमशः | तीवर | तीव्र |
| परसिद्ध | प्रसिद्ध | परीछा | परीक्षा |
| मूरख | मूर्ख | सौहार्द | सौहार्द्र |
| ग्यापन | ज्ञापन | आक्रमन | आक्रमण |
| गनेश | गणेश | तृन | तृण |
| प्रान | प्राण | रनभूमि | रणभूमि |
| शरन | शरण | चरन | चरण |
| गुन | गुण | निरीक्षन | निरीक्षण |
| प्रनाम | प्रणाम | रामायन | रामायण |
| स्मरन | स्मरण | कारन | कारण |
| गड़ित/गनित | गणित | बेड़ी | बेणी |
| वनिक | वणिक | टिप्पनी | टिप्पणी |
| उजारना | उजाड़ना | असोक | अशोक |
| देस | देश | पुस्प/पुश्प | पुष्प |
| सक्ति/शक्ती | शक्ति | अमावश्या | अमावस्या |
| शंकट | संकट | सासन | शासन |
| साम | शाम | आदर्स | आदर्श |
| नमश्कार | नमस्कार | प्रसंशा | प्रशंसा |
| विशवास | विश्वास | शुशोभित | सुशोभित |
| सर्म | शर्म | अभीष्ठ | अभीष्ट |
| विशिष्ठ | विशिष्ट | घनिष्ट | घनिष्ठ |
| श्लिष्ठ | श्लिष्ट | निष्टा | निष्ठा |
| संतुष्ठ | सन्तुष्ट | छमा | क्षमा |
| नक्छत्र | नक्षत्र | छेम | क्षेम |
| लछमी | लक्ष्मी | छेत्र | क्षेत्र |
| लच्छन | लक्षण | अजोध्या | अयोध्या |
| जजमान | यजमान | जोनि | योनि |
| जोग्य | योग्य | जमराज | यमराज |
| कुन्डली | कुंडली | मयन्क | मयंक |
| सन्कट | संकट | कन्ठ | कंठ |
| घन्टा | घण्टा | पन्खा | पंखा |
| शन्ख | शंख | सून्ड | सूँड |
| मन्डल | मण्डल | सन्सार | संसार |
| हिन्सा | हिंसा | काड़ना | काढ़ना |
| टेड़ा | टेढ़ा | खिढ़की | खिड़की |
| बूढा | बूढ़ा | चढना | चढ़ना |
| पौढ़ | प्रौढ़ | मड़ना | मढ़ना |
| अगनी | अग्नि | उज्वल | उज्ज्वल |
| चिन्ह | चिह्न | मध्यान्ह | मध्याह्न |
| स्वास्थ | स्वास्थ्य | उपलक्ष | उपलक्ष्य |
| कृप्या | कृपया | ||
| अरपन | अर्पण | अनभिग्य | अनभिज्ञ |
| अपरान्ह | अपराह्न | अभिशेक | अभिषेक |
| अनुग्रहीत | अनुगृहीत | अनुवादित | अनूदित |
| अन्तर्कथा | अन्तःकथा | अकृतिम | अकृत्रिम |
| अनाधिकार | अनधिकार | अनुशरण | अनुसरण |
| अपन्हुति | अपह्नुति | असुद्ध | अशुद्ध |
| आर्द | आर्द्र | आल्हाद | आह्लाद |
| आतीथेय | आतिथेय | आकंक्षा | आकांक्षा |
| आट्टारिका | अट्टालिका | आधिक्यता | आधिक्य |
| अवश्यकीय | आवश्यक | अन्तराष्ट्रीय | अन्तर्राष्ट्रीय |
| अक्षादन | आच्छादन | अध्यात्मक | आध्यात्मिक |
| अजीवका | आजीविका | अदितीय | अद्वितीय |
| अमिस | आमिष | अराधना | आराधना |
| आसा | आशा | असाढ़ | आषाढ़ |
| शमसान | श्मशान | उलंघन | उल्लंघन |
| उन्मिलित | उन्मीलित | उरिण | उऋण |
| उरमिला | उर्मिला | उदिग्न | उद्विग्न |
| उपर | ऊपर | उदेश्य | उद्देश्य |
| ऐकदन्त | एकदन्त | एश्वर्य | ऐश्वर्य |
| ऐतीहासिक | ऐतिहासिक | कुवल | कुंअर |
| कोशिल्या | कौशल्या | कृत्यकृत्य | कृतकृत्य |
| करोण | करोड़ | केंद्रीयकरण | केंद्रीकरण |
| कियारी | क्यारी | क्रिपा | कृपा |
| कीर्त | कीर्ति | कृय | क्रय |
| कंहइया | कन्हैया | कालीदास | कालिदास |
| कर्तव्यपालन | कर्तव्य-पालन | ईर्षा | ईर्ष्या |
| उपाशना | उपासना | उद्धरड़ | उद्धरण |
| गायिकी | गायकी | गृहणी | गृहिणी |
| गौवें | गायें | गरुण | गरुड़ |
| गरीष्ठ | गरिष्ठ | गोपनिय | गोपनीय |
| चन्चल | चंचल | छुधा | क्षुधा |
| ज्योत्सना | ज्योत्स्ना | जमाता | जामाता |
| जाग्रति | जागृति | जात्याभिमान | जात्यभिमान |
| जगत जननी | जगज्जननी | जगधात्री | जगद्धात्री |
| जगधात्री | जगद्धात्री | तलाव | तालाब |
| त्यज्य | त्याज्य | तरुछाया | तरुच्छाया |
| तत्कालिक | तात्कालिक | तृकाल | त्रिकाल |
| तलासी | तलाशी | तृगुन | त्रिगुण |
| तिलांजली | तिलांजलि | दारिद्रता | दरिद्रता |
| देश-निकाला | देशनिकाला | दृस्टव्य | द्रष्टव्य |
| द्रष्य | दृश्य | दोस | दोष |
| द्रिग | दृग | धनुश | धनुष |
| धिमान् | धीमान् | धराहर | धरोहर |
| निलकंट | नीलकंठ | नीवारड़ | निवारण |
| नीरवाण | निर्वाण | निस्चेस्ट | निश्चेष्ट |
| नरायन | नारायण | नबाब | नवाब |
| निःपराध | निरपराध | निर्दयी | निर्दय |
| निष्कपटी | निष्कपट | नारि | नारी |
| निरोग्य | निरोग | पतीत | पतित |
| पुष्पवलि | पुष्पावली | प्रेयसि | प्रेयसी |
| प्रतीज्ञा | प्रतिज्ञा | प्रत्यछ | प्रत्यक्ष |
| प्रशन्न | प्रसन्न | प्राशाद | प्रासाद |
| पुरष्कार | पुरस्कार | पोशाक | पोषाक |
| पदमिनी | पद्मिनी | परीणाम | परिणाम |
| पृष्ट | पृष्ठ | पयपान | पयःपान |
| पिताभक्ति | पितृभक्ति | अतिश्योक्ति | अतिशयोक्ति |
| पौरुस | पौरुष | उध्योग | उद्योग |
| परेम | प्रेम | पुलिंग | पुल्लिंग |
| पिशाचिनी | पिशाची | प्रदेसिक | प्रादेशिक |
| प्रमाणिक | प्रामाणिक | प्राज्वलित | प्रज्वलित |
| प्रतिछाया | प्रतिच्छाया | बृक्ष | वृक्ष |
| वीराजमान | विराजमान | वाल्मीकी | वाल्मीकि |
| वाहनी | वाहिनी | लम्वबत | लम्बवत |
| ब्राम्हा | ब्रह्मा | वीधि | विधि |
| व्यापित | व्याप्त | बहुल्यता | बहुलता |
| विस्लेशण | विश्लेषण | बहिस्कार | बहिष्कार |
| विशेस | विशेष | भस्मिभूत | भस्मीभूत |
| भव-सागर | भवसागर | महात्म | माहात्म्य |
| मृत्युूजय | मृत्युञ्जय | मान्यनीय | माननीय |
| मनोयोग्य | मनोज्ञ | मेनहत | मेहनत |
| मन्त्रीमंडल | मंत्रिमंडल | मट्टी | मिट्टी |
| महायग्य | महायज्ञ | यद्यापि | यद्यपि |
| योधा | योद्धा | यस | यश |
| यावतजीवन | यावज्जीवन | यशलाभ | यशोलाभ |
| यसस्वी | यशस्वी | राजनैतिक | राजनीतिक |
| राजागण | राजगण | राजऋषि | राजर्षि |
| विरहणी | विरहिणी | विसमृत | विस्मृत |
| वीदेह | विदेह | विकाश | विकास |
| विशम | विषम | वेष | वेश |
| व्यवहारिक | व्यावहारिक | शिरोपीड़ा | शिरःपीड़ा |
| शशी | शशि | शताब्दि | शताब्दी |
| शान्तमय | शान्तिमय | साप्ताहीक | साप्ताहिक |
| सन्यास | संन्यास | सौख्यता | सौख्य |
| खण्डकाव्या | खण्डकाव्य | साम्यता | साम्य |
| संग्रहित | संगृहीत | सर्वस | सर्वस्व |
| हतिबुद्ध | हतबुद्धि | हिरण्यकश्यप | हिरण्यकशिपु |
| ऋषीकेस | ऋषिकेश | स्वछ | स्वच्छ |
| सन्चार | संचार | स्थिती | स्थिति |
| सतीगुण | सत्वगुण | समिक्षा | समीक्षा |
| संभवतह | सम्भवतः | सहिश्णु | सहिष्णु |
| सम्वाद | संवाद | सौन्दर्यता | सुंदरता |
| सम्राज्य | साम्राज्य | सौजन्यता | सौजन्य |
| सार्वजनीक | सार्वजनिक | स्वालम्बन | स्वावलम्बन |
| सहीत्यिक | साहित्यिक | सन्मान | सम्मान |
| श्रृंगार | ऊपर इमेज में देखें | श्रंगार | ऊपर इमेज में देखें |
| गत्यावरोध | गत्यवरोध | बदाम | बादाम |
| स्वभाविक | स्वाभाविक | स्वध्याय | स्वाध्याय |
| व्यवसायिक | व्यावसायिक | नीती | नीति |
| तिथी | तिथि | शान्ती | शांति |
| प्रीती | प्रीति | प्रतिक्षा | प्रतीक्षा |
| सूचि-पत्र | सूची-पत्र | भानू | भानु |
| हेतू | हेतु | बंधू | बंधु |
| सिंधू | सिंधु | वैश्या | वेश्या |
| योवन | यौवन | पुजारन | पुजारिन |
| कुमुदनी | कुमुदिनी | रचयता रचियता | रचयिता |
| पहिनना | पहनना | वापिस | वापस |
| आंधी | आँधी | अंगीठी | अँगीठी |
| भंवरा | भँवरा | फांसी | फाँसी |
| गाँधी | गांधी | अँगारा | अंगारा |
| अँगुरि | अंगुरि | आँगूर | अंगूर |
| अँजुली | अंजुलि | बिकार | विकार |
| बसिष्ठ | वसिष्ठ | बसंत | वसंत |
| विंदु | बिंदु | जोग | योग |
| जम | यम | जशोदा | यशोदा |
| जमुना | यमुना | जजमानी | यजमानी |
| कलस | कलश | हमेसा | हमेशा |
| शोशक | शोषक | घोस | घोष |
| दुस्कर | दुष्कर | भास्य | भाष्य |
| भगवत | भगवत् | मूल्यवान | मूल्यवान् |
| इष्ठ | इष्ट | प्रविष्ठ | प्रविष्ट |
| वरिष्ट | वरिष्ठ | ओष्ट | ओष्ठ |
| वशिष्ट | वशिष्ठ | छति | क्षति |
| परिषद | परिषद् | पृथक | पृथक् |
| इक्षा | इच्छा | मूर्क्षा | मूर्छा |
| अकस्मात | अकस्मात् | भविष्यत | भविष्यत् |
| कंगा | कंघा | क्रपण | कृपण |
| बृज | ब्रज | परमर्थ | परमार्थ |
| भानुदय | भानूदय | सदोपयोग | सदुपयोग |
| शुभिच्छा | शभेच्छा | अभ्यूदय | अभ्युदय |
| निस्वार्थ | निःस्वार्थ | निशेष | निःशेष |
| निशंक | निःशंक | अन्ताकरण | अन्तःकरण |
| निशुल्क | निःशुल्क | दुख | दुःख |
| दुशासन | दुःशासन | मूलतह | मूलतः |
| संविद | संविद् | संवत | संवत् |
| ग्रहस्ती | गृहस्थी | मनू | मनु |
| वस्तू | वस्तु | वायू | वायु |
| मधू | मधु | मृत्यू | मुत्यु |
| सेतू | सेतु | आंसु | आँसू |
| उल्लु | उल्लू | काजु | काजू |
| कुच | कूच | खुन | खून |
| खुसट | खूसट | गुदा | गूदा |
| गुलर | गूलर | चुर्ण | चूर्ण |
| जाडू | झाड़ू | तुफान | तूफान |
| तुल | तूल | दुषण | दूषण |
| भुषण | भूषण | निंबू | नीबू |
| बाबु | बाबू | बहु | बहू |
| मुत्र | मूत्र | मुल | मूल |
| मुली | मूली | लट्टु | लट्टू |
| सुफी | सूफी | सुबा | सूबा |
| शूर | सूर | एनक | ऐनक |
| अय्याश | ऐयाश | चेन | चैन |
| वैभो | वैभव | जइसा | जैसा |
| बेठक | बैठक | मेला | मैला |
| शौत | सौत | शोच | शौच |
| लो | लौ | लोह | लौह |
| लोकिक | लौकिक | नोकर | नौकर |
| तोर | तौर | मोन | मौन |
| दरपन | दर्पण | पुरान | पुराण |
| भासन | भाषण | बान | बाण |
| मिसरण | मिश्रण | मरन | मरण |
| रावन | रावण | वीना | वीणा |
| वियाकरन | व्याकरण | हरन | हरण |
| जव | जब | तव | तब |
| संका | शंका | सत | शक |
| साक | शाक | सिक्षा | शिक्षा |
| सिखर | शिखर | साखा | शाखा |
| सिव | शिव | सीत | शीत |
| सोध | शोध | सोभा | शोभा |
| स्याम | श्याम | स्लेस | श्लेष |
| स्वेत | श्वेत | स्वास | श्वास |
| सायर | शायर | सिकन | शिकन |
| सरबत | शरबत | सिकार | शिकार |
| निसाद | निषाद | विसाद | विषाद |
| रास्ट्र | राष्ट्र | ग्रिष्म | ग्रीष्म |
| मनुस्य | मनुष्य | भाशा | भाषा |
| पौस | पौष | अनुष्टान | अनुष्ठान |
| चसक | चषक | भीषम | भीष्म |
| उष्मा | ऊष्मा | षटकोण | षट्कोण |
| काष्ट | काष्ठ | सन्तोस | सन्तोष |
| कोस | कोष | दोश | द्वेष |
| भूसन | भूषण | संथ्या | सन्ध्या |
| संधी | सन्धि | सामास | समास |
| सानातन | सनातन | सदश्य | सदस्य |
| शुंदर | सुन्दर | स्वामि | स्वामी |
| श्वर | स्वर | सत्गुरु | सद्गुरु |
| शुधार | सुधार | स्वधीन | स्वाधीन |
| श्यार | सियार | सूलि | सूली |
| सामला | साँवला | सवधान | सावधान |
| शुशोभित | सुशोभित | विअंजन | व्यंजन |
| भारतिय | भारतीय | राष्ट्रिय | राष्ट्रीय |
| अतरिक्ष | अंतरिक्ष | अनुशंधान | अनुसंधान |
| समिती | समिति | गाठन | गठन |
| विज्ञानिक | वैज्ञानकि | विकरम | विक्रम |
| अद्यक्षता | अध्यक्षता | परमाणू | परमाणु |
| उर्जा | ऊर्जा | वीभाग | विभाग |
| अंतरगत | अंतर्गत | कारिये | कार्य |
| प्रारन्भ | प्रारंभ | राजकिय | राजकीय |
| पुनगर्ठन | पुनर्गठन | नीर्माण | निर्माण |
| सन्गठन | संगठन | संचालीत | संचालित |
| वस्तुता | वस्तुतः | शुरुवात | शुरुआत |
| इस्थित | स्थित | देस | देश |
| एसिया | एशिया | परक्षेपण | प्रक्षेपण |
| परीयोजना | परियोजना | क्रियानुअयन | क्रियान्वयन |
| अग्राणी | अग्रणी | भूमका | भूमिका |
| याथा | यथा | बिकसित | विकसित |
| उपगृह | उपग्रह | अहमदावाद | अहमदाबाद |
| प्रमुख्य | प्रमुख | परधान | प्रधान |
| पियारा | प्यारा | परेम | प्रेम |
| मुकूट | मुकुट | प्रकृतिक | प्राकृतिक |
| पठशला | पाठशाला | संशाधन | संसाधन |
| सरवेक्षण | सर्वेक्षण | परबंध | प्रबंध |
| शंवेदन | संवेदन | परियावरण | पर्यावरण |
| परिवेक्षण | पर्यवेक्षण | पूरबी | पूर्वी |
| इंधन | ईंधन | प्रणालि | प्रणाली |
| बिकास | विकास | आपूर्ती | आपूर्ति |
| प्रथ्वी | पृथ्वी | परथम | प्रथम |
| पृकाश | प्रकाश | सुवीधा | सुविधा |
| नियमीत | नियमित | ईकाई | इकाई |
| जडत्व | जड़त्व | गतिविधी | गतिविधि |
| नियमीत | नियमित | स्थापीत | स्थापित |
| सुदेशी | स्वदेशी | व्रत्तीय | वृत्तीय |
| अभीयान | अभियान | भोतिक | भौतिक |
| रासायन | रसायन | बिजांड | बीजांड |
| व्रद्ध | वृद्ध | इस्त्री | स्त्री |
| बल्लभ | वल्लभ | बीवी | बीबी |
| अभ्यारण्य | अभयारण्य | विध्युत | विद्युत |
| विवार्तनिक | विवर्तनिक | भूगोलिक | भौगोलिक |
| छेत्र | क्षेत्र | निम्नलिखीत | निम्नलिखित |
| पर्यटान | पर्यटन | वाधित | बाधित |
| टंकसाल | टकसाल | आँकणे | आँकड़े |
| अध्यमान | अधिमान | यूनिसेफ | यूनीसेफ |
| महात्तम | महत्तम | समापवर्त्य | समापवर्तक |
| लघुत्तम | लघुतम | पूर्णता | पूर्णतः |
| विभाजीत | विभाजित | घंटियां | घण्टियाँ |
| अनिल | अनल | अभियांत्रण | अभियंत्रण |
| आयतकार | आयताकार | त्रिभुजकार | त्रिभुजाकार |
| गोलकार | गोलाकार | लम्बावत | लम्बवत |
| विपरित | विपरीत | जानकरी | जानकारी |
| वर्गोमूल | वर्गमूल | असोक | अशोक |
| संसोधन | संशोधन | पाठ्यक्राम | पाठ्यक्रम |
| पाठ्यापुस्तक | पाठ्यपुस्तक | भटनाकर | भनटागर |
| आचार्या | आचार्य | जयसंकर | जयशंकर |
| पदमलाल पुन्नालाल | पदुमलाल पुन्नालाल | संस्कृती | संस्कृति |
| संस्क्रत | संस्कृत | विहारी | बिहारी |
| परियायवाची | पर्यायवाची | अनूरूप | अनुरूप |
| प्राणयन | प्रणयन | अनूवाद | अनुवाद |
| प्रकारण | प्रकरण | संधी | सन्धि |
| धातू | धातु | रुप | रूप |
| परियाप्त | पर्याप्त | सन्कलित | संकलित |
| अंतरगत | अन्तर्गत | नीबंध | निबन्ध |
| संस्कृतिक | सांस्कृतिक | समाजिक | सामाजिक |
| अर्थिक | आर्थिक | समास्या | समस्या |
| अधारित | आधारित | विशय | विषय |
| जनतासंख्या | जनसंख्या | पूरन | पूर्ण |
| मुक्ती | मुक्ति | माहात्मा | महात्मा |
| चारित्र | चरित्र | राहि | राही |
| रचीत | रचित | ज्योती | ज्योति |
| जबाहर | जवाहर | मोति | मोती |
| भावप्राधार | भावप्रधान | राष्ट्रनयक | राष्ट्रनायक |
| घाटना | घटना | आग्रमपूजा | अग्रपूजा |
| माहभारत | महाभारत | चित्रीत | चित्रित |
| मेवाण | मेवाड़ | मुकूट | मुकुट |
| माहराणा | महाराणा | प्राताप | प्रताप |
| बिनेद | विनोद | सुभाश | सुभाष |
| ऊजागर | उजागर | त्रपाठी | त्रिपाठी |
| मात्रभूमि | मातृभूमि | लछमी | लक्षमी |
| प्रतिपाध्य | प्रतिपाद्य | मेगनाद | मेघनाद |
| नरशंस | नृशंस | अनूचित | अनुचित |
| सतभावना | सद्भावना | यूक्त | युक्त |
| उत्कृष्ठता | उत्कृष्टता | प्रामाणित | प्रमाणित |
| आतरिक | आन्तरिक | माहिक | मासिक |
| मूल्यअंकन | मूल्यांकन | आकार्षण | आकर्षण |
| विध्यार्थी | विद्यार्थी | कौशलता | कुशलता |
| विसेषज्ञ | विशेषज्ञ | सुजाव | सुझाव |
| भैस | भैंस | ऋग्वेदिक | ऋग्वैदिक |
| वेदक | वैदिक | सीसमहल | शीशमहल |
| क्रांती | क्रांति | युरोप | यूरोप |
| नागर्जुन | नागार्जुन | वृद्धवस्था | वृद्धावस्था |
| राष्ट्रीयक्रत | राष्ट्रीयकृत | स्वभिमान | स्वाभिमान |
| तत्कालिन | तत्कालीन | धराशायी | धाराशायी |
| सम्पत्ती | सम्पत्ति | पुर्ननिर्माण | पुनर्निर्माण |
| प्रवंधन | प्रबंधन | वजट | बजट |
| स्फीती | स्फीति | मुद्रास्फीती | मुद्रास्फीति |
| विसमता | विषमता | सांखिकी | सांख्यिकी |
| मंत्रीपरिषद | मंत्रिपरिषद् | समूहिक | सामूहिक |
| अमरत | अमृत | ध्वजा | ध्वज |
| अनुमती | अनुमति | राष्ट्रपती | राष्ट्रपति |
| प्रत्यलोचन | प्रत्यालोचन | गुरुत्वकर्षण | गुरुत्वाकर्षण |
| वायुमन्डल | वायुमण्डल | आवृत्ती | आवृत्ति |
| आर्वतकाल | आवर्तकाल | ध्वनी | ध्वनि |
| जीवश्म | जीवाश्म | उपकारण | उपकरण |
| अनूसार | अनुसार | कृत्रम | कृत्रिम |
| युरेनियम | यूरेनियम | नगासाकी | नागासाकी |
| लोपन | लेपन | मधूमक्खी | मधुमक्खी |
| महत्तपूर्ण | महत्वपूर्ण | पेंसिल | पैंसिल |
| परमर्श | परामर्श | सलहा | सलाह |
| आध्यापक | अध्यापक | प्रधानचार्य | प्रधानाचार्य |
| राजकुमर | राजकुमार | ट्रेक्टर | ट्रैक्टर |
| ब्रहस्पति | बृहस्पति | भेडिया | भेड़िया |
| अस्तवल | अस्तबल | प्रतियोग्यता | प्रतियोगिता |
| चोटि | चोटी | क्रमनुसार | क्रमानुसार |
| प्रतिएक | प्रत्येक | परंपरिक | पारम्परिक |
| असमंजस्य | असमंजस | नीकेतन | निकेतन |
| वोध | बोध | अभिभाभक | अभिभावक |
| नगदी | नकदी | औखाद | औकात |
| प्रादेश | प्रदेश | अर्थव्यावस्था | अर्थव्यवस्था |
| खादान्न | खाद्यान्न | उनपन्न | उत्पन्न |
| उतपत्ति | उत्पत्ति | सारदा | शारदा |
| मरूभूमी | मरुभूमि | उतपादन | उत्पादन |
| पदाबली | पदावली | काब्य | काव्य |
| आदीकाल | आदिकाल | आशरय | आश्रय |
| चटुकारिता | चाटुकारिता | कालाखण्ड | कालखण्ड |
| भक्तीकाल | भक्तिकाल | साहीत्य | साहित्य |
| स्वर्णयूग | स्वर्णयुग | विसेसता | विशेषता |
| मीराबायी | मीराबाई | कसोटी | कसौटी |
| नस्वर | नश्वर | आत्मानियंण | आत्मनियंत्रण |
| प्रकासित | प्रकाशित | भक्तीरस | भक्तिरस |
| निर्मग्न | निमग्न | अस्वादन | आस्वादन |
| रेखंकित | रेखांकित | कवीवर | कविवर |
| नेतिकता | नैतिकता | रीतीकाल | रीतिकाल |
| भारतेंदू | भारतेन्दु | हरीशचन्द्र | हरिश्चन्द्र |
| सोन्दर्य | सौंदर्य | पंचवटि | पंचवटी |
| वोध | बोध | भ्रात्र | भ्रातृ |
| पुर्नमिलन | पुनर्मिलन | द्वंद | द्वंद्व |
| निराष्य | नैराश्य | मानबता | मानवता |
| द्ववेदी | द्विवेदी | वलिदान | बलिदान |
| दुबिधा | दुविधा | श्रद्धांजली | श्रद्धांजलि |
| सीतार | सितार | संगित | संगीत |
| प्रगती | प्रगति | वादल | बादल |
| यूगवाणी | युगवाणी | सम्मलित | सम्मिलित |
| संवर्धन | संवर्द्धन | पलवन | पल्लवन |
| शुरक्षा | सुरक्षा | आस्तित्व | अस्तित्व |
| अनूशीलन | अनुशीलन | अचरण | आचरण |
| मनवता | मानवता | ताख | ताक |
| कदापी | कदापि | सांभव | संभव |
| उच्य | उच्च | परांपरा | परम्परा |
| रीती | रीति | आग्रसार | अग्रसर |
| प्रेराक | प्रेरक | स्रजन | सृजन |
| उपदेय | उपादेय | पृकार | प्रकार |
| चरित्रिक | चारित्रिक | कल्यान | कल्याण |
| सतपथ | सत्यपथ | बन्दना | वन्दना |
| आवगत | अवगत | सादाचार | सदाचार |
| स्वरुप | स्वरूप | महानपुरुष | महापुरुष |
| परचित | परिचित | पुरषोत्तम | पुरुषोत्तम |
| सताचार | सदाचार | गौपाल | गोपाल |
| एकंकी | एकांकी | दसक | दशक |
| उपलब्धी | अपलब्धि | दृष्टगत | दृष्टिगत |
| संवेगत्मक | संवेगात्मक | प्रेरत | प्रेरित |
| भाबी | भावी | नीर्णायक | निर्णायक |
| अधिकधिक | अधिकाधिक | स्तरनुकूल | स्तरानुकूल |
| उपयोगि | उपयोगी | परीमार्जन | परिमार्जन |
| अनुभूती | अनुभूति | गद्ध | गद्य |
| पद्ध | पद्य | आवद्ध | आबद्ध |
| परयास | प्रयास | तथापी | तथापि |
| गंभीर्य | गाम्भीर्य | अभिव्यक्ती | अभिव्यक्ति |
| छन्दबद्द | छन्दबद्ध | रागात्माक | रागात्मक |
| विचारत्मक | विचारात्मक | भावत्मक | भावात्मक |
| बौध्धिक | बौद्धिक | चेष्ठा | चेष्टा |
| चिन्तनशिल | चिन्तनशील | अपेक्षाक्रत | अपेक्षाकृत |
वर्तनी शुद्ध अशुद्ध शब्द से संबंधित प्रश्न उत्तर –
प्रश्न – अनुवादित का शुद्ध रूप क्या है ?
उत्तर – अनूदित
प्रश्न – आर्शीवाद का शुद्ध रूप क्या है ?
उत्तर – आशीर्वाद
प्रश्न – अध्यन का शुद्ध रूप क्या है ?
उत्तर – अध्ययन
प्रश्न – आधिक्यता का शुद्ध रूप कौनसा है ?
उत्तर – आधिक्य
प्रश्न – ऐक्यता का शुद्ध शब्द क्या है ?
उत्तर – ऐक्य
प्रश्न – कृत्यकृत्य का शुद्ध रूप कौनसा है ?
उत्तर – कृतकृत्य
प्रश्न – कार्यकर्म का शुद्ध रूप कौनसा है ?
उत्तर – कार्यक्रम
प्रश्न – केंद्रीयकरण का शुद्ध रूप कौनसा है ?
उत्तर – केंद्रीकरण
प्रश्न – कियारी का शुद्ध रूप क्या है ?
उत्तर – क्यारी
प्रश्न – कवियत्री का शुद्ध शब्द क्या है ?
उत्तर – कवयित्री
प्रश्न – ईर्षा का शुद्ध रूप क्या है ?
उत्तर – ईर्ष्या
प्रश्न – गायिका का शुद्ध रूप क्या है ?
उत्तर – गायकी
प्रश्न – सतत का शुद्ध रूप क्या है ?
उत्तर – सतत्
प्रश्न – दिवारात्रि का शुद्ध रूप क्या है ?
उत्तर – दिवारात्र
प्रश्न – दुरात्मागण का शुद्ध रूप क्या है ?
उत्तर – दुरात्मगण
प्रश्न – द्वैवार्षिक का शुद्ध रूप क्या है ?
उत्तर -द्विवार्षिक
प्रश्न – अग्नेय का शुद्ध रूप क्या है ?
उत्तर – अग्नेय
प्रश्न – अनुषांगिक का शुद्ध रूप क्या है ?
उत्तर – आनुषांगिक
प्रश्न – सुलोचनी का शुद्ध रूप क्या है ?
उत्तर – सुलोचना
प्रश्न – सशंकित का शुद्ध शब्द क्या है ?
उत्तर – सशंक
प्रश्न – सलज्जित शब्द का शुद्ध रूप क्या है ?
उत्तर – सलज्ज
प्रश्न – मंत्रीवर का शुद्ध रूप क्या है ?
उत्तर – मंत्रिवर
प्रश्न – भ्रातागण का शुद्ध रूप क्या है ? ( शुद्ध अशुद्ध शब्द )
उत्तर – भ्रातृगण
प्रश्न – निरोपम का शुद्ध रूप क्या है ? ( शुद्ध अशुद्ध शब्द )
उत्तर – निरुपम
प्रश्न – निष्छल का शुद्ध रूप क्या है ? ( शुद्ध अशुद्ध शब्द )
उत्तर – निश्छल
प्रश्न – महात्म का शुद्ध रूप क्या है ? ( शुद्ध अशुद्ध शब्द )
उत्तर – माहात्म्य
प्रश्न – अन्तर्ध्यान का शुद्ध रूप क्या है ?
उत्तर – अन्तर्धान
प्रश्न – तरुछाया का शुद्ध रूप क्या है ? ( शुद्ध अशुद्ध शब्द )
उत्तर – तरुच्छाया
शुद्ध शब्द –
शुद्ध, अशुद्ध, उज्ज्वल, आशीर्वाद, अतिशयोक्ति, कवयित्री, कुमुदिनी, हिरण्यकशिपु, अनभिज्ञ, अर्पण, अस्वीकार, अपराह्न, अभिषेक, अनुगृहीत, अधीन, अनूदित, अन्तःकथा, अनुसरण, अमावस्या, अध्ययन, आर्द्र, आतिथेय, आकांक्षा, अट्टालिका, आधिक्य, आवश्यक, अन्तर्राष्ट्रीय, आच्छादन, आध्यात्मिक, आजीविका, अद्वितीय, आमिष, आराधना, आशा, आषाढ़, श्मशान, उल्लंघन, उत्पात, उन्नति, उन्मीलित, उऋण, उर्मिला, उद्विग्न, उद्देश्य, उपलक्ष्य, ऐक्य, ऐश्वर्य, ऐतिहासिक, कौशल्या, कृतकृत्य, कार्यक्रम, कृतघ्न, करोड़, केंद्रीकरण, क्यारी, कृपा, कीर्ति, क्रय, कृपया, कालिदास, गायकी, गृहिणी, गाँधी, गरुड़, गरिष्ठ, गृहस्थ, गाँव, चिह्न, क्षमा, क्षुधा, क्षेम, ज्योत्स्ना, जामाता, जागृति, जगज्जननी, त्याज्य, तरुच्छाया, तात्कालिक, त्रिकाल, तिलांजलि, दरिद्रता, दुरवस्था, द्रष्टव्य, दृश्य, दोष, दृग, धनुष, धरोहर, नीलकंठ, निवारण, विर्वाण, नारायण, नवाब, नीरसता, निष्कपट, नाराज, पतित, पुष्पावली, प्रेयसी, प्रदर्शनी, प्रतिज्ञा, प्रत्यक्ष, प्रसन्न, पुरस्कार, पोषाक, पद्मिनी, परिच्छेद, पुष्प, परिणाम, पृष्ठ, पयःपान, पितृभक्ति, परीक्षा, पौरुष, प्रेम, पुल्लिंग, स्त्रीलिंग, पिशाची, प्रादेशिक, पूर्ण, प्राप्ति, प्रामाणिक, प्रज्वलित, प्रतिच्छाया, प्रशंसा, वृक्ष, विराजमान, विरहिणी, वाहिनी, ब्रह्मा, विधि, व्याप्त।
बहुलता, विश्लेषण, बहिष्कार, विशेष, भस्मीभूत, भवसागर, माहात्म्य, मृत्युञ्जय, मनोज्ञ, मंत्रिमण्डल, मिट्टी, यद्यपि, योद्धा, यश, यशोलाभ, यशस्वी, राजनीतिक, राजगण, ऋतु, राजऋषि, विस्मृत, विदेह, विदेह, विकास, विषम, वेश, व्यावहारिक, शशि, शताब्दी, शान्तिमय, शूर्पणखा, साप्ताहिक, संन्यास, स्वास्थ्य, साम्य, सम्मुख, संगृहीत, सर्वस्व, हतबुद्धि, हस्तक्षेप, ऋषिकेश, स्वच्छ, संचार, स्थिति, सहस्त्र, सत्वगुण, समीक्षा, सम्भवतः, स्थायी, सहिष्णु, संवाद, सुन्दरता, साम्राज्य, सौजन्य, सार्वजनिक, स्वावलम्बन, साहित्यिक, सम्मान, युधिष्ठिर, द्वारका, निरपराध, ब्रज, विशिष्ट, निष्कपट, ऊर्ध्व, गृहीत, प्रथा, द्रष्टा, जाग्रत, अनूदित, शुश्रूषा, पैतृक, वृक्ष, एषणा, ऐकान्तिक, अन्त्याक्षरी, पारलौकिक, मालिन, अहल्या, नीरसता, संग्रहीत, निर्दय, अनुग्रहीत, अनधिकृत, भागीरथी, स्थायित्व, आजीविका, प्रवर्तनीय, पटाक्षेप, सौन्दर्य, पारंगत, आह्वान, आह्लाद, उच्छृंखला, यथेष्ट, बहिरंग, सृजन, गरिष्ठ, अन्तर्धान, विद्युत्लता, तन्मय, परमौषधि, षड्ऋतु, मनःकामना, यशोलाभ, उद्विग्न, अधोगति, विद्युच्चालक, नदीश, दिग्जाल, सद्वंश, पुनरभिनय, मनःकष्ट, अन्तःप्रांतीय, निरुपम, अक्षौहिणी, वाङ्गमय, मतैक्य, पुष्पावली, सद्गति, उपर्युक्त, स्वयंवर, अत्युक्ति, जगन्नाथ, निरुपाय, मनोहर, निश्छल, निस्तार, दुस्तर, भ्रातृगण, प्राणिवृन्द, कृतघ्न, लब्धप्रतिष्ठ, भुजंगी, कृषांगी, प्रेयसी, प्रफुल्ल।अशुद्ध शब्द –
आर्शीवाद, श्रंगार, श्रृंगार, अतिश्योक्ति, उज्जवल, प्रज्ज्वलित, हिरणाकश्यप, युधिष्ठर, अध्यन, द्वारिका, कवित्री, कवियित्री, बृज, कुमुदनी, सुश्रूसा, अन्ताक्षरी, अहिल्या, मैथलीशरण, याज्ञवलक्य, शूपणखां, अनुशरण, अभ्यस्थ, अनुकुल, अर्थात, अपन्हुति, अनिष्ठ, अगामी, अन्तर्ध्यान, अतिथेय, अल्हाद, आद्र, आधीन, आहवान, आमिश, इकठ्ठा, ईर्षा, उन्नती, उपरोक्त, उपलक्ष, ऐक्यता, औद्योगीकरण, कृप्या, कृत्यकृत्य, कलस, कनिष्ट, कालीदास, कियारी, कुशाशन, केंद्रीयकरण, कोतुहल, गरिष्ट, गृहीता, घनिष्ट, चारदीवारी, चर्मोत्कर्ष, चिन्ह, छमा, जमाता, ज्योत्सना, जेष्ठ, तत्व, तरुछाया, दिपिका…
…दुरावस्था, द्वन्द, निरपराधी, तड़ित, तत्कालिक, दधीची, नबाब, निरपराधी, नुपुर, नछत्र, पत्नि, पुरुस्कार, प्रनाम, प्रदर्शिनी, परिणती, पदमिनी, परिस्थिती, पुज्य, परिक्षण, पक्क, प्रतिकुल, प्रमाणिक, ब्रम्ह, ब्रत, भष्म, भुधर, भेष, महात्म्य, मुमुर्षू, मूर्धण्य, महत्व, मृत्युंजय, मंत्रीमंडल, मट्टी, यथेष्ठ, रसायण, राजनैतिक, लक्षन, लच्छन, व्योहार, वानी, वीना, वांगमय, वास्प, व्यवहारिक, विकाश, विरहणी, वाल्मीकि, वनिक, वांक्षनीय, शशी, शिवी, शुद्धिकरण, शाशन, सिन्दुर, साधूवाद, सदृश्य, सूचिपत्र, स्थाई, सुसमा, स्वास्थ, सुसुप्ति, सम्वाद, सस्यस्यामला, सौहार्द्र, हितैशी, श्राप, श्रीमति, श्रोत।
किसी भी अधिकारी के पोजीशन पर काम करने पर आपको हिंदी की अच्छी नॉलेज होनी चाहिए| कहीं ऐसा ना हो कि आप किसी भी लेख या पत्र को लिखते वक्त वर्तनी संबंधी गलतियां कर दे|
- UPPSC ARO/RO 2024 समीक्षा अधिकारी हिंदी परीक्षा के लिए तत्सम और तद्भव
- ARO- RO UPPSC 2023 हिंदी पेपर प्रारंभिक परीक्षा में अक्सर पूछे जाने वाले पर्यायवाची शब्दों की जानकारी
RO/ARO परीक्षा के लिए वर्तनी शुद्ध-अशुद्ध शब्दों की पूरी लिस्ट Download PDF
- SDM बनने का सपना होगा पूरा – जानिए Selection Process और तैयारी टिप्स
- Drishti IAS – RO/ARO 2025 Special Notes डाउनलोड करें
- UPPSC समीक्षा अधिकारी/सहायक समीक्षा अधिकारी 2025 पुनः परीक्षा में बड़ा बदलाव | भूल कर भी न करें ये गलती
- भारतीय कृषि -परीक्षा में अक्सर पूछे जाने वाले प्रश्न
आलोक वत्स बीएड धारक , TET / CTET क्वालिफाइड हैं और साथ ही MCA डिग्री धारक भी हैं | विगत 15 वर्षो से सरकारी जॉब्स जैसे समीक्षा अधिकारी , PCS एग्जाम और तमाम सरकारी नौकरियों से सम्बंधित आर्टिकल लिख रहे हैं और हज़ारो छात्रों को गाइडेंस दे चुके हैं |


